လူနည်းစုခေါင်းဆောင် အထက်လွှတ်တော်အမတ် မစ်ချ် မက္ကောနဲ သည် အာရှနိုင်ငံများ ဒီမိုကရေစီပြန်လည်ရရှိရေးအတွက် တွန်းအားပေးနေသူဖြစ်ပါသည်။ မကြာခင်က ဖြစ်ပေါ်ခဲဲ့တဲ့ မြန်မာ့အာဏာသိမ်းဖြစ်စဉ်နဲ့ပက်သက်ပြီး သမ္မတဂျိူးဘိုင်ဒင်က ရီပါဘလစ်ကန်ပါတီ ခေါင်းဆောင်နဲ့ အမေရိကန်ရဲ့တုန့်ပြန်မှုနဲ့ပက်သက်ပြီး တိုင်ပင်ခဲ့ပါတယ်။
မစ်ချ် မက္ကောနဲ က ဖက်ဒရယ်တရားစီရင်ရေးကို ပုံသွင်းခဲ့တဲ့သူပါ။ လွှတ်တော်ရဲ့ ရီပါဘလစ်ကန် ခေါင်းဆောင်အဖြစ် သက်တမ်းအကြာဆုံးထမ်းဆောင်ခဲ့တဲ့ သမိုင်းကိုရေးထိုးထားသူဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကွန်ဂရက်ခန်းမနဲ့ မိုင် ၈၀၀၀ ကျော်အကွာအဝေးမှာတော့ မစ်ချ် မက္ကောနဲရဲ့ မပြီးပြတ်သေးတဲ့ လုပ်ငန်းတွေရှိနေပါတယ်။
လူဦးရေ ၅၅ သန်းရှိတဲ့ အရှေ့တောင်အာရှက မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ဒီမိုကရေစီလမ်းပွင့်ရေးထက်ပိုပြီး တစိုက်မက်မက်လုပ်ခဲ့တဲ့၊ အံ့အားသင့်ဖွယ်ကောင်းတဲ့ အချက်အချာကျကိစ္စမျိုး မစ်ချ် မက္ကောနဲရဲ့ ၃၆ နှစ်တာလုပ်သက်မှာ ထပ်မရှိတော့ပါဘူး။
၁၉၄၈ ခုနှစ် လွတ်လပ်ရေးရပြီး နောက်ပိုင်းကတည်းက စစ်တပ်အုပ်ချုပ်ရေးအောက်မှာပဲ အများဆုံးကျရောက်ခဲ့ရတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ လူထုကိုယ်စားပြုအစိုးရတစ်ရပ်ပေါ်ပေါက်လာရေးဟာ မစ်ချ် မက္ကောနဲရဲ့ ပုံရိပ်အတွက်လည်း အလွန်အရေးကြီးတဲ့အချက်ဖြစ်နေတဲ့အတွက် မကြာသေးမီက စစ်အာဏာသိမ်းမှုအပြီးမှာ သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒင်ဟာ ရီပါဘလစ်ကန်ပါတီ ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးဖြစ်တဲ့ မစ်ချ် မက္ကောနဲနဲ့အတူ အမေရိကန်ရဲ့ တုံ့ပြန်မှုအတွက် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ ဆွေးနွေးခဲ့ပါတယ်။
အိမ်ဖြူတော်နဲ့ မစ်ချ် မက္ကောနဲ ရဲ့ဆွေးနွေးမှုဟာ အမေရိကန်ရဲ့ မြန်မာ့အာဏာသိမ်းမှုနောက်ပိုင်း ပေါ်လစီတွေကို ပိုမိုခိုင်မာစေခဲဲ့တယ်လို့ ဘိုင်ဒင်ရဲ့အမျိုးသားလုံခြုံရေးအကြံပေး ဂျိတ် ဆူလီဗန်က ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ ဒီအရေးနဲ့ပက်သက်ပြီး ကန်တက်ကီ ရီပက်ဘလစ်ကန် အမတ်ဖြစ်တဲ့ မစ်ချ် မက္ကောနဲနဲ့ ဆွေးနွေးမှုမှာ သူ့ရဲ့ပါဝင်မှုက ဘိုင်ဒင်အုပ်ချုပ်ရေးမှာ နှစ်ဖက်ပါတီ (ဒီမိုကရက်တစ်နဲ့ရီပက်ဘလစ်ကန်) မှ ဥပဒေပြုသူများကြား စည်းလုံးညီညွတ်မှုကို ဖန်တီးပေးခဲ့ပါတယ်။
ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ သူတို့ရဲ့ဘုံရည်မှန်းချက်က မစ်ချ် မက္ကောနဲ ရဲ့ နှစ်ရှည်မဟာမိတ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ခေါင်းဆောင်တဲ့ တရားဝင်ရွေးကောက်ခံ ဒီမိုကရေစီအစိုးရကို မြန်မာနိုင်ငံမှာပြန်လည်တင်မြှောက်ဖို့ပါပဲ။
အိမ်ဖြူတော်နဲ့ မစ်ချ် မက္ကောနဲတို့ မြန်မာ့အရေး နှီးနှောတိုင်ပင်ခြင်းဟာ အခြားအကျိုးတစ်ခုကိုလည်း ဖြစ်ထွန်းစေခဲ့ပါတယ်။ ရီပါဘလစ်ကန်ပါတီ ခေါင်းဆောင်တစ်ယောက်ဆီကနေ ရှားရှားပါးပါး ချီးကျူးထောက်ခံတဲ့စကား ကြားရတာပဲဖြစ်ပါတယ်။
အင်တာဗျူးတစ်ခုမှာ မစ်ချ် မက္ကောနဲ က "ပြည်တွင်းရေးမှာတော့ ကျေနပ်စရာအခုထိ ကျုပ်မတွေ့ရသေးဘူး။ ဒါပေမယ့် ဒီအရေးမှာတော့ (မြန်မာ့နိုင်ငံရေး) သူတို့ရဲ့ (အိမ်ဖြူတော်အစိုးရ) စိတ်ရင်းက ကောင်းတယ်လို့မြင်တယ်။ မှန်ရာကိုလုပ်ဆောင်နေကြတယ်လို့ ကျုပ်မြင်ပါတယ်" လို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံဟာ ဖေဖော်ဝါရီလတုန်းက အောင်ဆန်းစုကြည်ခေါင်းဆောင်တဲ့ ရွေးကောက်ခံအစိုးရကို ဗိုလ်ချုပ်တွေဦးဆောင်တဲ့ စစ်အာဏာသိမ်းမှုဖြစ်ပြီးထဲက စစ်အုပ်ချုပ်ရေးကို ပြန်ရောက်သွားပါပြီ။
မြန်မာနိုင်ငံရဲ့လူကြိုက်အများဆုံး နိုင်ငံရေးသမားဖြစ်တဲ့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ဟာ သူ့နိုင်ငံရဲ့စစ်တပ်က မွတ်ဆလင်လူနည်းစုတွေအပေါ် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုတွေ ကျူးလွန်နေတယ်ဆိုတဲ့စွပ်စွဲချက်တွေကို လျှော့ချဖို့ကြိုးစားခဲ့တာကြောင့် ဝေဖန်မှုတွေခံခဲ့ရပေမယ့် မစ်ချ် မက္ကောနဲ ရဲ့တန်ဖိုးဖြတ်မရတဲ့ မဟာမိတ်တစ်ယောက်အဖြစ် ရပ်တည်နေတုန်းပါ။ သူမကို ယခုစစ်အာဏာသိမ်းမှုမဖြစ်ခင် နှစ်ပေါင်းများစွာတုန်းကလည်း စစ်တပ်က ရန်ကုန်မှာ နေအိမ်အကျယ်ချုပ်ချထားခဲ့ဖူးပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာဒီမိုကရေစီစနစ် ပြန်လည်အသက်သွင်းဖို့ အမေရိကန်ရဲ့ ယခုကြိုးပမ်းနေမှုတွေက မစ်ချ် မက္ကောနဲရဲ့ ဆယ်စုနှစ်ပေါင်းများစွာကြာ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ဆက်ဆံရေးနဲ့ ဒီမိုကရက်တစ်သမ္မတ၊ သူရဲ့အကြီးမားဆုံးနိုင်ငံရေးပြိုင်ဘက်နဲ့ အဆင်ပြေပြေအလုပ်လုပ်နိုင်ခြင်းတို့ရဲ့ အားသာချက်ကို ထင်ဟပ်စေပါတယ်။ မစ်ချ် မက္ကောနဲရဲ့မြန်မာနိုင်ငံအပေါ်စိတ်ဝင်စားမှုကို ပြည်သူလုထုကတော့ သတိမထားမိကြပါဘူး။ ဒါပေမယ့် တရားစီရေးကနေ မဲဆွယ်စည်းရုံးရေးရန်ပုံငွေအထိ ပြည်တွင်းပြဿနာတော်တော်များများကို သူခိုင်ခိုင်မာမာရပ်တည်ခဲ့တဲ့ အမွေတစ်ခုကတော့ ကျန်ရှိနေဆဲဖြစ်ပါတယ်။
“အထက်လွှတ်တော် အမတ် မစ်ချ် မက္ကောနဲ က မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဒီမိုကရေစီပြန်လည်ရရှိရေး၊ အာဏာသိမ်းမှုနဲ့ အရပ်သားများအပေါ်ပြင်းထန်စွာအကြမ်းဖက်နေမှုများအပေါ် တာဝန်ရှိသူများက တာဝန်ခံနိုင်ရေး၊စစ်တပ်ရဲ့ဖိနှိပ်မှုကို ငြိမ်းချမ်းစွာတော်လှန်နေကြသော မြန်မာပြည်သူများနဲ့အတူရပ်တည်ရေးတို့မှာ အရေးကြီးတဲဲ့ခေါင်းဆောင်မှု ကဏ္ဍကနေ ပါဝင်တယ်” လို့ ဂျိတ်ဆူလီဗန် က ရီပက်ဘလီကန်အမတ်ရဲ့ ကြိုးစားအားထုတ်မှုကို ထောက်ခံအသိအမှတ်ပြုပြီး ပြောခဲ့တာပါ။
သမ္မတဘိုင်ဒန်ရဲ့ အစိုးရအဖွဲ့ဝင်တစ်ယောက်က မစ်ချ် မက္ကောနဲ ကို ချီးကျူးစကားပြောတယ်ဆိုတာ တခြားဘယ်အကြောင်းအရာမှာမှ မြင်ရကြားရမှာမဟုတ်ပါဘူး။ ၂၀၁၉ ခုနှစ်က မိန့်ခွန်းတစ်ခုမှာ မစ်ချ် မက္ကောနဲ က "ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီက ကျုပ်ရဲ့မိတ်ဆွေတို့က သေမင်းတမန်လို့ ချစ်စနိုးနဲ့အခေါ်ခံရတဲ့ ကျုပ်က လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ဒီမိုကရေစီထွန်းကားရေးကို အာရုံစိုက်မယ်လို့ လူတွေက ဘယ်ထင်ကြမလဲ" လို့ ထေ့ဖူးပါတယ်။
မစ်ချ် မက္ကောနဲက မြန်မာနိုင်ငံကိုစပြီး သတိထားမိတဲ့ ၉၀ ပြည့်နှစ်အစောပိုင်းကာလမှာ မြန်မာ့အရေးဟာ ကမ္ဘာ့ဇာတ်ခုံပေါ်မှာမထင်ရှားတဲ့ မှိန်ပြပြ စိတ်ကူးစိတ်သန်းတစ်ခုလို့သာ သတ်မှတ်ခံခဲ့ရတာပါ။ အမေရိကန် က ဥပဒေပြုသမားတွေအနေနဲ့ အပြောင်းအလဲတစ်ခုကို ဖော်ဆောင်ပေးနိုင်ဖို့ အင်မတန်ခက်ခဲတဲ့ နယ်ပယ်တစ်ခုပေါ့။
ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ရဲ့ပါတီဟာ ၁၉၉၀ ရွေးကောက်ပွဲမှာ အနိုင်ရပြီးတဲ့နောက် စစ်တပ်က ဒီမိုကရေစီအရေးလှုပ်ရှားသူ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို နေအိမ်အကျယ်ချုပ် နှစ် ၂၀ ချခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ် သူလွတ်မြောက်လာပြီးတဲ့နောက်မှာ သူရဲ့အရှိန်အဝါနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ဒီမိုကရေစီလမ်းကြောင်း တိုးတက်မှုကတော့ အရှိန်အဟုန်ပြင်းထန်ခဲ့ပါတယ်။
သိပ်မကြာခင်မှာပဲ သူမဟာ အစိုးရဖွဲ့နိုင်ဖို့ ဝင်ရောက်ရွေးကောက်ခံခဲ့ပြီး နိုင်ငံရဲ့အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် ရယူနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ သူမ နေအိမ်မှာ အကျယ်ချုပ်ကျနေခဲ့တုန်းက မစ်ချ် မက္ကောနဲနဲ့ လျှို့ဝှက် စာအဆက်အသွယ်တွေရှိခဲ့ပြီး ၂၀၁၂ အတွင်းမှာပဲ ရန်ကုန်နဲ့ ကန်တပ်ကီ မှာ အပြန်အလှန် တွေ့ဆုံမှုတွေရှိခဲ့ပါတယ်။
၁၉၉၀ပြည့်နှစ်များက ဝါရှင်တန်က လွှတ်တော်အဆောက်အအုံမှာ မစ်ချ် မက္ကောနဲ နဲ့ ဝန်ထမ်းတွေနဲ့ အနီးကပ်အလုပ်လုပ်ခဲ့တဲ့ ထိပ်တန်းနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန ဝန်ကြီးဟောင်း ကယ်လီကျူရီ က “အိမ်ဖြူတော်နဲဲ့နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနတို့က မြန်မာနိုင်ငံအတွက် ထိရောက်တဲ့ ပေါ်လစီတွေ မချမှတ်နိုင်တဲ့အပေါ် သူ (မစ်ချ် မက္ကောနဲ) က စိတ်ပျက်နေခဲဲ့တယ်” လို့ပြောပြခဲ့ပါတယ်။
“သူ့ရဲ့အလုပ်က အုပ်ချုပ်ရေးက အရေးယူမှုတွေကို အဓိကထားဆောင်ရွက်စေဖို့ပါပဲ”လို့ ကယ်လီကျူရီက ဆိုပါတယ်။ “သူလုပ်နိုင်တဲ့အရေးကြီးဆုံးအရာက ပြဿနာတွေကို ပိုအာရုံစိုက်လာဖို့နဲ့ ထိရောက်တဲ့တုန့်ပြန်မှုတွေ လုပ်ဖို့ တိုက်တွန်းဖို့ပါပဲ” တဲ့။
မကြာခင်နှစ်များအတွင်းက မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် အိမ်နီချင်းတရုတ်နိုင်ငံရဲ့ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုကို ထိန်းညှိရန် အမေရိကန်က ဒီမိုကရက်တစ်နဲ့ရီပက်ဘလစ်ကန် ပါတီနှစ်ခုလုံး အတွက်မြန်မာနိုင်ငံဟာ မဟာဗျူဟာမြောက် အရေးပါတဲ့အချက်ကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်ရွေးကောက်ပွဲမှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ဦးဆောင်တဲ့ပါတီက ပြတ်ပြတ်သားသား အနိုင်ရရှိခဲ့ပေမယ့် စစ်ဗိုလ်ချုပ်ကြီးတွေဟာ သူမကို ဖေဖော်ဝါရီလအတွင်း ရာထူးမှဖယ်ရှားပြီးနောက် မြေပြင်အခြေအနေတွေဟာ ပိုမိုဆိုးရွားလာခဲ့ပါတယ်။ တပ်မတော်လို့ ခေါ်တဲ့မြန်မာစစ်တပ်က ရွေးကောက်ပွဲမသမာမှုတွေရှိတယ်လို့ စွပ်စွဲပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
ဒီအတောအတွင်းမှာ တပ်မတော်ဟာ ဒီမိုကရေစီအရေးလှုပ်ရှားဆန္ဒပြသူတွေကို ရက်စက်စွာ နှိမ်နင်းဖြိုခွင်းခဲ့ပါတယ်။ အရွယ်မရောက်သေးသူ ဒါဇင်ကျော်နဲ့ အရပ်သား ၆၀၀ ကျော် (ဆောင်းပါးရေးချိန်က အရေအတွက် ဖြစ်ပါတယ်၊ ခုတော့ ၇၀၀ ကျော်နေပါပြီ) သတ်ဖြတ်နှိမ်နင်းခံခဲ့ရပါတယ်။ အမေရိကန်နဲ့မဟာမိတ်နိုင်ငံတွေက မြန်မာ့တပ်မတော်ကို ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုတွေ လုပ်ခဲ့ကြပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သွေးထွက်သံယိုဖြစ်ပွားမှုတွေကို ရပ်တန့်ဖို့ နောက်ထပ် အရေးယူမှုတွေလုပ်ဖို့လိုတယ်လို့ ဝါရှင်တန်က မူဝါဒချမှတ်သူများက သဘောတူထားကြပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ၁၉၉၀ ကနေ ၁၉၉၄ အထိ အမေရိကန်သံအမတ်အဖြစ် ထမ်းဆောင်ခဲ့တဲ့ ဖရန်ကလင် ဟပ်ဒယ် က “အမေရိကန်တွေဟာ ပြသနာတစ်ချို့ကိုပဲဖြေရှင်းနိုင်တာကို အသွေးအသားထဲကကို မကြိုက်ဘူး။ ဒါကနိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒအတွက်တော့ မှန်ကန်တယ်” လို့ပြောပါတယ်။
မစ်ချ်မက္ကောနဲရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအနာဂတ်အပေါ် လွှမ်းမိုးမှုက အမေရိကန်မြို့တော်မှာ သူ့ရဲ့အာဏာကြီးထွားလာခြင်းနှင့်အတူ အားကောင်းလာခဲ့တယ်။ အာဏာသိမ်းချိန်ကစပြီး အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ တိုက်ရိုက်အဆက်အသွယ်မရှိတော့ပေမယ့် မစ်ချ်မက္ကောနဲ့ အနီးကပ်အလုပ်လုပ်တဲ့ လက်ထောက်တစ်ယောက်ကတော့ ရီပက်ဘလစ်ကန် လွှတ်တော်ခေါင်းဆောင်တွေဟာ ဘိုင်ဒင်နဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့တွေနဲ့ ပုံမှန်အဆက်အသွယ်ရှိပြီး ရန်ကုန်မှာ ငြိမ်းချမ်းရေး ပြန်လည်တည်ဆောက်နိုင်ဖို့ ကြိုးပမ်းနေကြတယ်လို့ဆိုပါတယ်။
မစ်ချ်မက္ကောနဲရဲ့ ရပ်တည်ချက်နဲ့ ဘိုင်ဒင်အစိုးရရဲ့ ရပ်တည်ချက်တူညီနေတာက အရေးကြီးပါတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒီကိစ္စနဲ့ပတ်သတ်ပြီး ချွင်းချက်မရှိ သဘောတူညီချက်နဲ့ စိတ်နှစ်ထားမှုကို ပြသနေလို့ပါပဲလို့ ရော်ဘင်ကလိဗ်လင်း ကပြောပါတယ်။ ရော်ဘင်ကလိဗ်လင်းက ၁၉၈၀ ကနေ ၁၉၉၀ အထိ မစ်ချ်မက္ကောနဲရဲ့ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒဆိုင်ရာ အကြံပေးဖြစ်ခဲ့ပြီး မစ်ချ်မက္ကောနဲ ချမှတ်ခဲ့တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုတွေမှာ အဓိကကျတဲ့သူဖြစ်ပါတယ်။
သောကြာနေ့က သူ့ကိုဖုန်းအင်တာဗျူးတော့ မစ်ချ်မက္ကောနဲက ဘိုင်ဒင်အစိုးရအဖွဲ့ကို ကုလသမ္မဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီမှာ မြန်မာ့အရေးနဲ့ပက်သက်ပြီး ပိုအသံကျယ်ဖို့၊ တရုတ်နဲ့ရုရှားကို မြန်မာ့အရေးမှာ စိတ်ဝင်စားမှုလျော့ကျမသွားအောင် ဖိအားပေးဖို့ တိုက်တွန်းပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
နိုင်ငံတကာစိတ်ဝင်စားမှုမှေးမှိန်သွားတာကို အတိုက်အခံနိုင်ငံတွေက စောင့်စားလိုကြတဲ့ ကမ္ဘာ့အရေးအခင်းတွေအပေါ်ကို စိတ်ဝင်စားမှု ရရှိအောင်၊ မြင့်တက်အောင် ပြုလုပ်နိုင်တဲ့ အမေရိကန် ရဲ့ထူးခြားတဲ့ အရည်အသွေးကိုလည်း မစ်ချ်မက္ကောနဲက မီးမောင်းထိုးပြခဲ့ပါတယ်။
“ကမ္ဘာ့တစ်ဖက်ခြမ်းကနေပြီး ဒီအရေးအခင်းပေါ်ကို သက်ရောက်နိုင်စွမ်းကတော့ အကန့်အသတ်ရှိတာပေါ့ဗျာ။ ဒါပေမယ့် ကျုပ်တို့မှာ နည်းလမ်းတွေရှိပါတယ်" လို့ မစ်ချ်မက္ကောနဲ က ဆိုပါတယ်။ “ဒီအရေးကိစ္စမှာ ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍ လိုအပ်တဲ့ဘယ်နေရာမဆို ကျုပ်ကို ထည့်တွက်ထား လို့ရပါတယ်" လို့လည်းပြောပါတယ်။
ဒီဝန်ထုပ်ကိုအဓိကထမ်းရမှာကတော့ နိုင်ငံခြားရေးဌာနနဲ့အစိုးရအဖွဲ့တွေပါပဲ” လို့ သူကဆက်ပြောပါတယ်။ “ဒါပေမယ့်လည်း ကွန်ဂရက်ရဲ့အရေးယူမှုတွေကတော့လိုတာပါပဲ။ ကျွန်တော်ကတော့ အသင့်ပါပဲ” လို့ သူက ဆိုပါတယ်။
သူ့ရဲ့ "လက်သပ်မွေးပြဿနာ" ကို သုံးသပ်ကြည့်ခြင်း
(လက်သပ်မွေးပြဿနာ - မစ်ချ်မက္ကောနဲ ဦးဆောင်ခဲ့တဲ့ ရွေးကောက်ပွဲမဲဆွယ်ရေးဆိုင်ရာ ဘဏ္ဍာရေးလုပ်ထုံးလုပ်နည်း အပြောင်းအလဲကို ညွှန်းဆိုတဲ့နာမည်)
"လက်သပ်မွေးပြဿနာ" လို့ ခေါ်တွင်တဲ့ မစ်ချ်မက္ကောနဲ ရဲ့ နှစ် ၃၀ ကြာခရီးရှည်ဟာ သူပထမဆုံးအကြိမ် လွှတ်တော်မှာရွေးကောက်ခံရပြီး မကြာမီ ၁၉၈၆ ခုနှစ်မှာ လူမျိူရေးခွဲခြားတဲ့တောင်အာဖရိကအစိုးရအပေါ် အပြစ်ပေးဖို့ အိမ်ဖြူတော်က ငြင်းဆိုလိုက်တဲ့အတွက် ထိုအချိန်ကသမ္မတဖြစ်တဲ့ ရော်နယ်ရေဂင်ကို မစ်ချ်မက္ကောနဲက ပေါ်ပေါ်ထင်ထင် ဝေဖန်စိန်ခေါ်ခဲ့ရာကနေ အစပြုခဲ့ပါတယ်။
မစ်ချ်မက္ကောနဲရဲ့ အကြံပေးဟောင်းတစ်ဦးဖြစ်သူ ရော်ဘင်ကလိဗ်လင်း ရဲ့ ပြောကြားချက်အရ ထိုစဉ်က လွှတ်တော်အမတ်အသစ်ဖြစ်တဲ့ မစ်ချ်မက္ကောနဲ ဟာ ကန်တက်ကီ မှာ ရုံးပိတ်ရက်အတွင်း တောင်အာဖရိကရဲ့ ဆိုးရွားလှတဲ့ လူမျိုးရေးခွဲခြားမှုမူဝါဒ အခြေအနေတွေကို ဖတ်ရှုပြီး ဝါရှင်တန်ကိုပြန်ရောက်လာတဲ့အခါမှာ အမေရိကန်အနေနဲ့ တောင်အာဖရိကအစိုးရကို ပိုမိုပြင်းထန်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောကြားပြီး အတိုက်အခံခေါင်းဆောင် နယ်လ်ဆင်မန်ဒဲလားကို ထောက်ပံ့ကူညီသင့်ကြောင်း သူမကိုပြောခဲ့တယ်လို့ သိရပါတယ်။
အဲ့ဒီနောက်မှာတော့ မစ်ချ်မက္ကောနဲ ဟာ မက်ဆာချူးဆက် နဲ့ ကွန်နက်တီကပ် လွှတ်တော်အမတ်တွေဖြစ်တဲ့ တက်ကနေဒီနဲ့ ခရစ်တော့ တို့နဲ့ ပူးပေါင်းပြီး တောင်အာဖရိကအပေါ် ပြင်းထန်တဲ့ စီးပွားရေးပိတ်ဆို့မှုတွေချမှတ်ဖို့ ကျယ်ပြန့်ကြီးမားတဲ့အစီအစဉ်တစ်ခုကို လုပ်ဆောင်ခဲ့ပါတယ်။
သမ္မတရေဂင်ဟာ အဆိုပါအစီအစဉ်ကို ဗီတိုအာဏာသုံးပြီး ပယ်ချခဲ့ပေမယ့် ၁၉၈၆ ဆောင်းဦးမှာတော့ လွှတ်တော်တွင်းမဲခွဲဆုံးဖြတ်ရာမှာ အဆိုပါဗီတိုအာဏာကို လွှမ်းမိုးပယ်ဖျက်နိုင်တဲ့အထိ အပြတ်အသတ်မဲအနိုင်ရခဲ့ပါတယ်။ သမ္မတရေဂင်ဟာ "အသိဉာဏ်မဲ့တယ်"၊ "မှားယွင်းတယ်" လို့ မစ်ချ်မက္ကောနဲ ကပြောကြားခဲ့တဲ့အပြင် အဆိုပါမဲအနိုင်ရမှုကိုလည်း ဂုဏ်ယူကြောင်း ထပ်လောင်းပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
(ထိုအဖြစ်အပျက်ကို ဒီနှစ်အတွင်းမှာပဲ သမ္မတဟောင်း ထရမ့်ကို ခုံရုံးတင်စစ်ဆေးဖို့ မစ်ချ်မက္ကောနဲ ရဲ့မဲကို တောင်းခံလို့မရခဲ့တဲ့နောက်မှာ ဒီမိုကရစ်တစ်ပါတီဝင်တွေဟာ ပြန်လည် ထောက်ပြခဲ့ပါတယ်။)
နှစ်အနည်းငယ်ကြာပြီးတဲ့နောက်မှာ မြန်မာ့စစ်တပ်က အောင်ဆန်းစုကြည်ရဲ့ ၁၉၉၀ ရွေးကောက်ပွဲအနိုင်ရမှုကို မျက်ကွယ်ပြုပယ်ဖျက်လိုက်ခြင်းကို မစ်ချ်မက္ကောနဲအနေနဲ့ တုန်လှုပ်စွာ တွေ့မြင်ခဲ့ရပါတယ်။ လွှတ်တော်ဘဏ္ဍာရေးခွဲတမ်းကော်မတီ၊ နိုင်ငံခြားရေးရာဌာနခွဲရဲ့ ဥက္ကဋ္ဌနေရာကနေ မစ်ချ်မက္ကောနဲဟာ မြန်မာနိုင်ငံကို ထိရောက်စွာ တစ်ကောင်ကြွက်နိုင်ငံအဖြစ် သီးခြားခွဲထုတ်ထားနိုင်ခဲ့တဲ့ ပိတ်ဆို့မှုလုပ်ငန်းစဉ်ကို ပြုစုခဲ့ပါတယ်။
"အဲ့လိုလုပ်ရတာအတွက် သူ့မှာ ကိုယ်ပိုင်အကြောင်းပြချက်ရှိပါတယ်" လို့ ကလိဗ်လင်းက ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ "တောင်အာဖရိကတုန်းကလို အသိအမှတ်ပြုမခံခဲ့ရတဲ့ ရွေးကောက်ခံအစုအဖွဲ့ကို အရေးတကြီးအထောက်အကူပြုဖို့အတွက် လိုအပ်ပြီး မှန်ကန်တဲ့မူဝါဒပါ။ မြန်မာတွေအနေနဲ့လည်း သူတို့ရဲ့ မဲရလဒ်ကို ငြင်းပယ်ခံခဲ့ရတဲ့အတွက် ကာလတစ်ခုအကြာမှာ မစ်ချ်မက္ကောနဲက ဝင်ပါလာရတာဖြစ်ပါတယ်။" လို့လည်း ပိတ်ဆို့မှုတွေအပေါ် မစ်ချ်မက္ကောနဲရဲ့သဘောထားကို ပြန်ပြောင်းပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
မစ်ချ်မက္ကောနဲရဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံအတွင်း နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးလှုပ်ရှားမှုတွေမှာ အစောပိုင်း ပံ့ပိုးထောက်ခံပေးမှုတွေ၊ သူ့ရဲ့ လမ်းပြဆရာလည်းဖြစ် နိုင်ငံသားအခွင့်အရေး ထောက်ခံသူလည်းဖြစ်တဲ့ ဂျွန်ရှာမန်းကူးပါး အတွက် အဆက်မပြတ်အလုပ်လုပ်ပေးခဲ့တာတွေကို ထင်ရှားတက်ကြွတဲ့အချက်တွေအဖြစ် ထိုစဉ်က မစ်ချ်မက္ကောနဲ အတွက် အလုပ်လုပ်ပေးခဲ့တဲ့ လက်ထောက်ဟောင်း ဂျန်းနက်မူလင် ဂရင်မ်ဆမ် အပါအဝင် အခြားသူတွေဟာ ထောက်ခံပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
"ဒီရပ်တည်ချက်တွေကနေပဲ လူမျိုးရေးခွဲခြားတဲ့ အစိုးရကိစ္စအတွက် မဲခွဲတုန်းက သူရပ်တည်ခဲ့တာ" လို့ မစ်ချ်မက္ကောနဲရဲ့ ၁၉၈၄ လွှတ်တော်မဲဆွယ်ရေးကမ်ပိန်းကို စီစဉ်ပေးခဲ့တဲ့ ဂရင်မ်ဆမ် က ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ "ဒီကနေတဆင့် လူကောင်းတွေနဲ့ဆို ဘက်အတူတူပူးပေါင်းတဲ့ သူရဲ့လုပ်ငန်းစဉ်တွေ၊ ကမ္ဘာတဝှမ်းက ဒီမိုကရေစီရေးကူညီထောက်ပံ့တာတွေ နဲ့ လူ့အခွင့်အရေးကိစ္စတွေရဲ့ အရေးကြီးပုံကိုရှုမြင်တာတွေ အစပြုခဲ့တာပါ။"
အကောင်းဆုံးမျှော်လင့်ချက်ပေါ်တွင် လောင်းကြေးထပ်ခြင်း
မစ်ချ်မက္ကောနဲသည် အောင်ဆန်းစုကြည်အား နှစ်ရှည်လများ ထောက်ခံအားပေးမှုအတွက် ပါတီနှစ်ရပ်လုံး၏ချီးကျူးမှုကိုခံခဲ့ရသော်လည်း ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် ကုလသမဂ္ဂက အောင်ဆန်းစုကြည်ကို ရိုဟင်ဂျာမူဆလင်များအပေါ် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု စွပ်စွဲချက်တင်သောအခါ သူမဘက်မှ ဆက်လက်ရပ်တည်ခဲ့သောကြောင့် ပြစ်တင်ဝေဖန်မှုများခံခဲ့ရပါတယ်။
ရိုဟင်ဂျာများအား သတ်ဖြတ်ခြင်းနှင့်အလွဲသုံးစားပြုခြင်းများ ကျယ်ပြန့်စွာထွက်ပေါ်လာပြီးနောက် နှစ်ဖက်ပါတီမှ ဥပဒေပြုရေးအမတ်များက မြန်မာအာဏာပိုင်များက ရက်စက်စွာနှိမ်နင်းမှုများ ကျူးလွန်နေသည်ဟု ယုံကြည်သောကြောင့် အရေးယူမှုများပြုလုပ်ရန် အဆိုပြုခဲ့ကြပါတယ်။ မစ်ချ်မက္ကောနဲက ဒီဥပဒေကို ပိတ်ပင်လိုက်တာကြောင့် လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တွေရဲ့ဒေါသကိုဆွသလို ဖြစ်ခဲ့ရပါတယ်။ သူက အကြမ်းဖက်ဖြိုခွင်းမှုတွေဟာ အောင်ဆန်းစုကြည်ရဲ့ထိန်းချုပ်မှုအောက်မှာ မဟုတ်ဘူးလို့ ကာကွယ်ပြောဆိုခဲ့ပြီး သူမအစိုးရကို အင်အားယုတ်လျော့စေတာဟာ စစ်အုပ်ချုပ်ရေးအောက်က ရုန်းထွက်လာရတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ဒီမိုကရေစီစနစ်ကိုပဲ ထိခိုက်စေလိမ့်မယ်လို့ ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
အဲဒီတုန်းက အနိုင်ရပါတီခေါင်းဆောင်ဖြစ်တဲ့ သူက တခြားအမတ်တွေကို အောင်ဆန်းစုကြည်က မြန်မာဒီမိုကရေစီအရေးအတွက် အကောင်းဆုံးသော မျှော်လင့်ချက်ပဲလို့ အသိပေးပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။ မစ်ချ်မက္ကောနဲရဲ့ယုံကြည်ရသူတွေကလည်း သူ့ရဲ့အောင်ဆန်းစုကြည်အပေါ် ကာကွယ်ပေးမှုက မြန်မာနိုင်ငံကိုတည်ငြိမ်တဲ့ ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံဖြစ်စေလိုတဲ့ ရေရှည်အမြင်ကနေ လာတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
မစ်ချ်မက္ကောနဲရဲ့ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အပေါ်ထောက်ခံမှုက သူ့ကိုမြန်မာနိုင်ငံအပေါ်ထားရှိတဲ့ အမေရိကန်မူဝါဒရဲ့ သြဇာအကြီးဆုံးထောက်ခံသူများထဲဲက တစ်ယောက်ဖြစ်စေခဲ့ပါတယ်လို့ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနမှ အကြီးတန်းအရာရှိဟောင်းတစ်ယောက်က ပြောခဲ့ပါတယ်။
သူ့ကိုအတားအဆီးအဖြစ်မြင်လာကြတာကတော့ အောင်ဆန်းစုကြည်ကို ဖိအားပေးဖို့လိုတဲ့အခါ ဒါမှမဟုတ် အောင်ဆန်းစုကြည်ကမှားယွင်းနေတဲ့အခါ သူမကိုမထောက်ခံဖို့ မစ်ချ်မက္ကောနဲကတွန့်ဆုတ်နေတတ်လို့ လို့ ဆက်ပြောပါတယ်။
မစ်ချ်မက္ကောနဲက မကြာသေးမီက စစ်အာဏာသိမ်းမှုဟာ သူ့ရဲ့လုပ်ရပ်မှန်ကန်တဲ့ သက်သေဖြစ်ကြောင်း ထောက်ပြခဲ့ပါတယ်။ သူရဲ့စွမ်းဆောင်ရည်ကိုအနောက်တိုင်း စံချိန်စံညွှန်းတွေနဲ့တိုင်းတာဖို့ ကြိုးစားပြီး အောင်ဆန်းစုကြည်ကို အထက်လွှတ်တော်အမတ်တွေ အပါအဝင် ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေက စွန့်ပယ်ဖို့မသင့်ကြောင်း ရီပါဘလစ်ကန်ခေါင်းဆောင်က ပြောဆိုခဲ့တာပါ။
“အခုထိကျွန်တော် ယုံနေတုန်းပါ။ အာဏာသိမ်းမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့တဲ့ ပြီးခဲ့တဲ့ ရွေးကောက်ပွဲက သက်သေပါပဲဲ။ သူမ တစ်ဦးတည်းပဲရှိပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံအတွက် တခြားမျှော်လင့်ချက် မရှိသေးဘူး။ အောင်ဆန်းစုကြည်ပဲရှိပါတယ်” လို့ မစ်ချ်မက္ကောနဲ ကပြောပါတယ်။
POLITICO သတင်းဌာနက ဖော်ပြသည့် Mitch McConnell tends his legacy 8,000 miles away ဆောင်းပါးကို အဲလစ်ခိုင် နှင့် မာန်သစ် တို့က Mratt’s Channel အတွက် ဘာသာပြန်ထားသည်။
