[တခေတ်တခါက] ခွန်ဆာ ဆိုတာ မျက်နှာပြောင်တိုက်ရဲတဲ့ မူးယစ်ရာဇာတဦးပါ။ သူ့ရဲ့ စစ်အင်အားကို အသုံးချပြီး နိုင်ငံတကာ ဘိန်းလောကကြီးတစ်ခုလုံးကို ဦးဆောင်ခဲ့သူဖြစ်ပါတယ်။ ၁၉၉၀ နောက်ပိုင်းနှစ်တွေထဲ ရာထူးက မဆင်းပေးချိန်ထိ ဘိန်းက ရောင်းရငွေတွေကို သူ့စစ်တပ်အတွက် ပြန်လည်ဖြည့်တင်းခဲ့ပါတယ်။
ဒီနေ့မှာ ရှမ်းပြည်တပ်မတော် (SSA) ကတော့ “မူးယစ်ကုန်သွယ်မှုတွေ” ကို ဖယ်ရှားပစ်လိုက်ပြီးပြီလို့ ဆိုပါတယ်။ ပြီးတော့ “အတိအကျပြောလို့မရတဲ့ နည်းလမ်းတွေ” နဲ့ စစ်ပွဲတွေအတွက် ငွေဖြည့်တင်းတယ်လို့ ပြောပါတယ်။ ဒါပေမယ့် တော်တော်များများ ယုံကြည်ဖို့ ခက်ခဲပါလိမ့်မယ်။ လက်ရှိ ရှမ်းပြည်တပ်မတော်ရဲ့ ခေါင်းဆောင် ရွက်ဆစ်ဟာ တကယ်တော့ ဘိန်းဘုရင် ခွန်ဆာရဲ့ “ရာထူးဆက်ခံသူ” တစ်ဦးပါပဲ။
သတင်းထောက်၊ ဘက်ဆဲလား စာရေးဆရာနဲ့ တချိန်က စီအိုင်အေဝန်ထမ်းဖြစ်တဲ့ အမရီလီ ဖောက်စ်ဟာ The Business of Drugs ဆီးရီးထဲမှာ ရှမ်းပြည်တပ်မတော် (SSA) ခေါင်းဆောင်နဲ့ တွေ့ဆုံခဲ့ပါတယ်။ တွေ့ဆုံတဲ့နေရာကို မဖော်ပြထားပေမယ့် ရှမ်းပြည်တပ်မတော်ဌာနချုပ် တည်ရှိရာ လွယ်တိုင်းလျန် မှာလို့ ယူဆရပါတယ်။
ရွက်ဆစ် - လွတ်လပ်ဖို့အတွက်၊ ကျုပ်တို့ လွတ်လပ်မှုအတွက် ဆက်တိုက်ပွဲဝင်နေဦးမှာပါ။ ဘာလို့လဲဆို ရှမ်းပြည်နယ်ကို ကျနော်တို့ရှမ်းတွေပဲ ပိုင်ပါတယ်။
အမရီလီ ဖောက်စ် - ရှင် ငယ်ငယ်တုန်းကပေါ့၊ ရှမ်းပြည်လူထု လွတ်လပ်ရေးအတွက် ပထမဆုံး ဘယ်အချိန်က စပြီး စဉ်းစားဖူးတာလဲ။
ရွက်ဆစ် - ကျုပ် စဉ်းစားတာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ ရှမ်းပြည်တပ်မတော်ဆိုတာ နဂိုကတည်းက ရှိပြီးသား။ ကျုပ်တို့ဟာ ကိုယ်ပိုင်နိုင်ငံတော်၊ ကိုယ်ပိုင် မင်းနဲ့ နေခဲ့ကြတာ။ ပြောရရင် ဗမာနဲ့ ရှမ်းဆိုတာ ကိုယ်ပိုင်နိုင်ငံတွေ နေခဲ့ကြတာ။ ဒါပေမယ့် ဗမာတွေဟာ ရှမ်းပြည်နယ်အပေါ် ဘယ်တုန်းက မရိုးသားခဲ့ဘူး။ ကျုပ်တို့ လူမျိုးတွေ အခွင့်အရေး ရရှိရေးနဲ့ ကိုယ့်ကြမ္မာကိုယ်ပြဌာန်းခွင့်အတွက် ကျုပ်တို့ တိုက်ပွဲဝင်နေကြတာပဲ။
အမရီလီ ဖောက်စ် - ရှင်က ခွန်ဆာရဲ့ လက်ထောက်ပဲ၊ ဆိုတော့ မူးယစ်ကုန်သွယ်ရေးမှာ ရှင် အတွေ့အကြုံရှိပြီးသား၊ ဒါပေမယ့် [ခု ကြည့်ရတာ] ရှင့် အတွေးအခေါ်တွေ ပြောင်းလဲသွားပြီး မူးယစ်ကုန်သွယ်မှုကို ဆန့်ကျင်တဲ့ ခေါင်းဆောင်တယောက်ဖြစ်လာတယ်၊ အဲ့လိုလား။
ရွက်ဆစ် - ခွန်ဆာ မူးယစ်ကုန်ကူးနေတုန်းက ကျုပ်က ငယ်ငယ်လေးပဲ ရှိပါသေးတယ်၊ ကျုပ် ဘာမှ မသိဘူး။
အမရီလီ ဖောက်စ် - ကျမ ကြားဖူးတယ်။ တော်လှန်ရေးလုပ်မယ်ဆို၊ လက်နက်တွေလိုမယ်လေ၊ လက်နက်တွေဝယ်ဖို့ဆိုရင် ပိုက်ဆံလိုလာပြီ၊ ဒီလိုနေရာမျိုးမှာ လက်နက်ဝယ်မယ်ဆိုရင် ဘိန်းရောင်းပြီးမှ အဲ့ဒီပိုက်ဆံကို ရှာလို့ရမှာပေါ့။ ဒါက ခွန်ဆာရဲ့ နည်းလမ်းလား။
ရွက်ဆစ် - အဲ့ဒါက ခွန်ဆာ လုပ်ခဲ့တာတွေပါ။ ကျုပ် ရှမ်းပြည်တပ်မတော်သစ်ကို တည်ထောင်တော့ ပထမဆုံးချတဲ့ မူဝါဒက ‘မူးယစ်ကုန်သွယ်မှုကို ဆန့်ကျင်ရေး’ ပဲ။ ဘာလို့လဲဆိုရင် ကျုပ်တို့ မူးယစ်ကုန်သွယ်မှုမှာ ဆက်ပါဝင်နေသေးတယ်ဆိုရင် နိုင်ငံရေးမှာ ရှေ့ဆက်နိုင်ဖို့ ခက်ခဲပါလိမ့်မယ်။
အမရီလီ ဖောက်စ် - ရှင်ရဲ့ အဲ့ဒီလိုအလုပ်တွေကို မြန်မာအစိုးရက ပံ့ပိုးပေးတာမျိုး ရှိလား။
ရွက်ဆစ် - အစိုးရက ကျုပ်တို့ကို ဘယ်တုန်းကမှ ပံ့ပိုးပေးတယ်ဆိုတာ မရှိဘူး။
အမရီလီ ဖောက်စ် ဟာ ခေါင်းဆောင် ရွက်ဆစ်နဲ့ အင်တာဗျူးပြီးတဲ့နောက် ရွက်ဆစ်ရဲ့ ညာလက်ရုံးလို့ ပြောနိုင်တဲ့ ရှမ်းပြည်တပ်မတော်ရဲ့ အမှုဆောင်အရာရှိတဦးလည်းဖြစ်သူ ဟုန်ခမ်း နဲ့ ဆက်ပြီး အင်တာဗျူးခဲ့ပါတယ်။
ဒီ ဆီးရီး ထဲမှာတော့ ဟုန်ခမ်းနဲ့ သူ့ခြေလျင်တပ်သားတွေဟာ မူးယစ်ကုန်သည်တွေကို လိုက်လံနှိမ်နင်းအရေးအတွက် ရှမ်းပြည်အနှံ့ ကင်းထောက်ထွက်ကြတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ တကြိမ်ထွက်ရင် (၂) လ စီကြာမြင့်တတ်တယ်လို့ သိရတယ်။
ဟုန်ခမ်း - ကျုပ်တို့က သေနတ်တွေကိုင်ထားတယ်လေ၊ ဆိုတော့ မူးယစ်ကုန်သည်တွေက ရှေ့မတိုးရဲကြတော့ဘူး။
အမရီလီ ဖောက်စ် - ဒါဆိုရင် ဟုတ်ပြီ၊ သူတို့က မူးယစ်ကုန်သည်တွေနဲ့ တွေ့ပြီပေါ့၊ ဘာဆက်ဖြစ်မလဲ၊ တိုက်ကြရောလား။
ဟုန်ခမ်း - ဒါပေါ့၊ ကျုပ်တပ်သားတွေက တိုက်ဖို့ အဆင်သင့်ပဲလေ။ ဒီမူးယစ်ကုန်သည်တွေဟာ မြန်မာတပ်တွေဘက်ကိုပဲ ပြေးပြေး၊ တခြား လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေဘက်ကိုပဲ ပြေးပြေး၊ မူးယစ်ဆေးနဲ့ သူတို့ ပတ်သက်နေတယ်ဆိုရင်တော့ ကျုပ်တို့က ပစ်ဖို့ ဝန်လေးနေမှာ မဟုတ်ဘူး။
အမရီလီ ဖောက်စ် - သတ် ပစ်မှာပေါ့၊ အဲ့လိုလား။
ဟုန်ခမ်း - ဒါပေါ့။
အမရီလီ ဖောက်စ် - ဒါဆိုရင် မူးယစ်ဆေးကုန်သည်တွေကို ရှင်တို့ ကင်းလှည့်နေတုန်း မြန်မာတပ်နဲ့ တွေ့ရင် ပစ်မှာပေါ့။
ဟုန်ခမ်း - သေချာတာပေါ့၊ ဘာလို့လဲဆိုရင် ကျုပ်တို့ကြား သဘောတူညီချက်က ဘာလဲဆိုတော့ မြို့ထဲနေရာတွေက မြန်မာတပ်ပိုင်နယ်မြေတွေ၊ မြန်မာအစိုးရပိုင် နယ်မြေလေ။ မြို့နယ်နမိတ် မဟုတ်ဘူးဆိုရင်တော့ အဲ့ဒီနေရာတွေက ကျနော်တို့ လက်ထဲမှာပဲ။
အမရီလီ ဖောက်စ် - မြန်မာတပ်မတော်ဟာ ရှမ်းတွေအတွက် ‘အကြီးမားဆုံး’ ခြိမ်းခြောက်မှုတခုလား။
ဟုန်ခမ်း - အင်း၊ သူတို့က ရှမ်း လူငယ်မျိုးဆက်ကို ရှင်းလင်းပစ်ဖို့ လုပ်နေကြတာ။ မြန်မာစစ်တပ်အောက်က ရဲတွေ၊ နောက် ပြည်သူ့စစ်တွေဟာ ရွာသူရွာသားတွေကို ဈေးနည်းနည်းလေးနဲ့ ‘မက်သဖတမင်း’ တွေ ရောင်းကြတယ်။ ရှမ်း လူ့အဖွဲ့အစည်းကို အားပျော့သွားအောင် လုပ်တာပေါ့။
အမရီလီ ဖောက်စ် - ဒီနည်းလမ်းတွေက မြန်မာတပ်မတော်ရဲ့ နည်းဗျူဟာတွေလို့ ထင်လား။ စစ်တပ်က သူ့ရန်သူတွေကို အားလျော့သွားအောင်လို့ တိုင်းရင်းသားတွေ မူးယစ်ဆေးဝါး အသုံးပြုစေနေစေချင်တယ်လို့ ထင်လား။
ဟုန်ခမ်း - ဒါပေါ့၊ ဒါ သူတို့ လုပ်နေတာပဲလေ။
ပြီးတဲ့နောက် အမရီလီ ဖောက်စ်နဲ့ဟုန်ခမ်းတို့ဟာ တောင်ကုန်းတခုပေါ်မှာ စကားပြောကြပါတယ်။ အဲ့ဒီကနေ လှမ်းကြည့်ရင် ဝ ပြည်ကို လှမ်းမြင်ရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ သိပ်မဝေးတဲ့ တောင်ကုန်းတခုအောက်မှာ ဝ တပ်မတော်ရဲ့ စခန်းရှိတယ်လို့လည်း ဟုန်ခမ်းက လက်ညိုးထိုးပြတယ်။
အမရီလီ ဖောက်စ် - တော်တော်နီးတာပဲ၊ ဒီနေရာမှာ [ဝ တပ်မတော်နဲ့] တိုက်ပွဲတွေ ဖြစ်ကြတာလား။
ဟုန်ခမ်း - ခုချိန်မှာတော့ ကျုပ်တို့ မတိုက်ကြပါဘူး။ ကျုပ်တို့ကြား အပြန်အလှန် ဆက်ဆံရေး ကောင်းပါတယ်။
အမရီလီ ဖောက်စ် - ဝ ပြည်ကတော့ ခုချိန်ထိ မူးယစ်ကုန်သွယ်မှု လုပ်နေတုန်းပဲ မဟုတ်လား။
ဟုန်ခမ်း - သူတို့ လုပ်နေသေးလား၊ မလုပ်ဖူးလားဆိုတာတော့ ကျုပ် မပြောလိုပါဘူး။ ဒါပေမယ့် သိတဲ့အတိုင်းပဲ မူးယစ်ဆေး တော်တော်များများက အဲ့ဒီနေရာတွေကနေ ထွက်နေတာပဲလေ။
အမရီလီ ဖောက်စ် - ဘယ်အဖွဲ့တွေက မူးယစ်ဆေး ထုတ်လုပ်နေကြတာလဲ။
ဟုန်ခမ်း - မူးယစ်ဆေး၊ အဖီတမင်း တော်တော်များများက မြန်မာစစ်တပ်အောက်မှာ ရှိတဲ့ ပြည်သူ့စစ်တွေဆီကနေ လာတာ။ ကျုပ်တို့ မူးယစ်ဆေးအကြောင်းပြောရင် မြန်မာအစိုးရနဲ့ မြန်မာတပ်မတော်ဟာ တော်တော်လည်တယ် ပြောရမယ်။ သူ့ပြိုင်ဘက်/ရန်ဘက်ကို အနိုင်ယူဖို့အတွက် ဒီမူးယစ်ဆေးကို နိုင်ငံရေး လက်နက်အဖြစ် အသုံးချတယ်။
အမရီလီ ဖောက်စ် - ပြည်သူ့စစ်အဖွဲ့တွေဟာ ဘယ်လိုမျိုး မူးယစ်ဆေးထုတ်လုပ်ကြပြီး ဘယ်လိုရောင်းကြတာလဲ။
“ဓာတုပစ္စည်းတွေက အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေက လာတာ” လို့ ဟုန်ခမ်း က ပြောတော့ အမရီလီ ဖောက်စ်က “ထရပ်ကားတွေနဲ့ လာတာလား” လို့ ပြန်မေးပါတယ်။
ဟုန်ခမ်း - ဟုတ်တယ်၊ ထရပ်ကားတွေနဲ့ လာတာ၊ ပြီးတော့ ခု ကျုပ်တို့ထိုင်နေတဲ့ ပုံး (သံပီပါပုံး) လိုမျိုးထဲ ကုန်ကြမ်းပစ္စည်းတွေ ထည့်ပြီး သယ်ကြတာ။
အမရီလီ ဖောက်စ် - သြော ဒီလိုပုံးလား၊ ကျမတို့ထိုင်နေတဲ့ ပုံးလိုမျိုးပေါ့။
ဟုန်ခမ်း - ဟုတ်တယ်။
The Business of Drugs ဆိုတဲ့ Limited Series ထဲက ‘Meth’ ဆိုတဲ့ ၄ ခုမြောက် Episode ထဲက ကောက်နုတ် ဘာသာပြန် ဖော်ပြထားခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ ဒီထဲ အင်တာဗျူးထားတဲ့ နေရာတွေကို ကြည့်ရင် ၂၀၁၈ အကုန် ၂၀၁၉ ဝန်းကျင်လောက်က မြန်မာနိုင်ငံမှာ လာရောက်ရိုက်ကူးထားတယ်လို့ ခန့်မှန်းရပါတယ်။
၂၀၂၀ မှာ စပြီး Netflix မှာ ထုတ်လွှင့်ခဲ့ပါတယ်။ ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင်တော့ Netflix ထဲက Documentaries မှာ The Business of Drugs လို့ ရိုက်ရှာပြီး ကြည့်နိုင်ပါတယ်။
